Katedra w Białymstoku powstała w ciekawych okolicznościach. W czasach zaborów, ze względu na surowe carskie przepisy, wierni Kościoła rzymskokatolickiego z Białegostoku nie mogli wybudować sobie drugiej świątyni. I to pomimo tego, że w małym kościółku farnym lokalni parafianie już dawno się nie mieścili.

Przez cztery dekady walczyli oni o prawo do postawienia nowej tego typu budowli, aż otrzymali w końcu zezwolenie na postawienie „przybudówki”, przylegającej do już istniejącego kościoła. I tak oto w ciągu zaledwie sześciu lat w Białymstoku pojawiła się owa „przybudówka”. O gabarytach kilkukrotnie większych niż stary kościół. Czyli obecna białostocka Katedra.

Zespół Bazyliki Archikatedralnej w Białymstoku położony jest w samym jego centrum. Trudno go przeoczyć nie tylko z powodu imponujących rozmiarów budowli, ale także ze względu na jej położenie.

Katedra Białostocka – trójnawowa bazylika

Budowę neogotyckiej bazyliki rozpoczęto w roku 1900. Jej projekt wykonał Józef Pius Dziekoński. Jest to kościół trójnawowy, z drewnianym ołtarzem przedstawiającym scenę Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny.

Ołtarz ten jest wyjątkowo rozbudowany i godny uwagi. Oprócz samego Wniebowzięcia przedstawia również sceny z życia Maryi:

• Zwiastowanie,
• Nawiedzenie,
• Boże Narodzenie,
• Ofiarowanie (Dzieciątka Jezus w Świątyni).

Ten imponujący ołtarz obejmuje również liczne figury świętych, między innymi czterech Ewangelistów czy też Jana Chrzciciela. A to tylko część motywów, które przedstawia.

Elementy istotne

W nawie głównej wzrok przyciąga również ambona ozdobiona płaskorzeźbą z brązu zatytułowaną „Pan Jezus wśród dzieci.”, przywodząca na myśl słynne wezwanie Jezusa: „Pozwólcie dzieciom przychodzić do Mnie, nie przeszkadzajcie im; do takich bowiem należy Królestwo Boże” (Mk 10:14, Biblia Tysiąclecia).

Oprócz ołtarza głównego w bazylice znajdują się także ołtarze boczne: Matki Bożej Częstochowskiej, Matki Bożej Miłosierdzia, Ołtarz Pana Jezusa Ukrzyżowanego oraz Pana Jezusa Miłosiernego. Natomiast umieszczone w oknach witraże przedstawiają wizerunki dwojga stosunkowo współczesnych katolickich świętych: błogosławionej siostry

Faustyny Kowalskiej oraz błogosławionego księdza Michała Sopoćko.

Zespół Bazyliki Archikatedralnej w Białymstoku

Zespół składa się naturalnie z ogromnej Katedry oraz z małego, starego kościółka farnego. Temu drugiemu przyjrzymy się z bliska innym razem. Sam w sobie mały, późnorenesansowy kościółek jest najstarszą murowaną budowlą w Białymstoku, która jako taka z pewnością zasługuje na nieco bardziej wnikliwy opis.

Tymczasem we współczesnej Katedrze znajdują się między innymi relikwie Jana Pawła II.

Ponadto tablice epitafijne:

• abpa Romualda Jałbrzykowskiego,
• bpa Adama Sawickiego,
• bpa Władysława Suszczyńskiego.

Oprócz nich znajdują się tam także tablice z listami nazwisk kapłanów pomordowanych w Białymstoku podczas Drugiej Wojny Światowej. Ponadto w Katedrze zobaczyć można tablicę pamiątkową bpa Edwarda Kisiela oraz Ołtarz Świętego Antoniego. Natomiast na ścianach bazyliki natknąć się można na liczne dziękczynne wota – w postaci różańców.

Organy i koncerty organowe

Do Katedry prowadzi bardzo obszerny przedsionek. Jak zazwyczaj w tego typu budowlach – to właśnie nad nim znajdują się imponujące katedralne organy. Dzięki stałej konserwacji ich brzmienie stale zyskiwało na jakości i zostało docenione nie tylko przez naszych rodaków.

Chociaż organy po raz pierwszy zabrzmiały w 1903 roku, to właśnie obecnie, w XXI wieku, słuchać można latem coraz wyższej jakości koncertów wykonywanych przez organistów nie tylko z Polski, ale także z wielu innych krajów.